Ramai menyangka bahawa semua gurun dilitupi pasir. Hakikatnya, gurun ditakrifkan oleh kekurangan hujan, bukan oleh kehadiran pasir. Menurut definisi saintifik, sesebuah kawasan dianggap gurun jika menerima kurang daripada 250 milimeter (10 inci) hujan setahun.
Penjelasan saintifik
1. Definisi gurun
Dalam klimatologi, gurun ialah kawasan yang mempunyai kadar penyejatan lebih tinggi berbanding kadar hujan. Kekurangan kelembapan menjadikan tanahnya gersang dan tumbuhan jarang. Faktor ini, bukan pasir, menentukan status sesebuah kawasan sebagai gurun.
Sumber: National Geographic, NASA Earth Observatory.
2. Jenis-jenis gurun
- Gurun panas berpasir — contoh: Gurun Sahara (Afrika Utara), Gurun Rub' al Khali (Arab Saudi).
- Gurun berbatu — contoh: Gurun Gobi (Mongolia dan China) yang terdiri daripada tanah batu, kerikil dan sedikit pasir.
- Gurun sejuk / kutub — contoh: Gurun Antartika dan Gurun Artik yang dilitupi ais tetapi sangat kering kerana hujan dan salji amat sedikit.
3. Bukti saintifik
Menurut NASA Earth Observatory, Gurun Antartika ialah gurun terbesar di dunia, meliputi kira-kira 14 juta kilometer persegi, kerana purata hujan tahunannya kurang daripada 50 mm. Walaupun dilitupi ais tebal, kelembapan udaranya amat rendah.
Ini membuktikan bahawa pasir bukan ciri wajib bagi gurun — faktor utama ialah kekeringan ekstrem dan hujan yang sangat sedikit.
Bahaya di Gurun Panas dan Gurun Sejuk
1. Bahaya di Gurun Panas
Gurun panas seperti Sahara dan Rub' al Khali mempunyai suhu siang yang boleh mencecah lebih 50°C. Keadaan ini membawa beberapa risiko kepada manusia normal:
- Dehidrasi pantas — kehilangan air melalui peluh boleh berlaku dalam masa beberapa jam tanpa sumber air.
- Strok haba (heat stroke) — suhu badan meningkat mendadak apabila tubuh gagal menyejukkan diri.
- Kekeliruan mental — akibat kehilangan garam dan air, sistem saraf mula gagal berfungsi dengan baik.
- Kulit melecur — pendedahan langsung kepada sinaran UV kuat boleh menyebabkan lecuran teruk.
Manusia biasa tanpa perlindungan atau bekalan air boleh mengalami kegagalan organ dalam tempoh 24 jam di persekitaran ekstrem seperti ini.
2. Bahaya di Gurun Sejuk
Gurun sejuk seperti Antartika dan Artik kelihatan tidak berbahaya kerana ais, namun suhunya boleh jatuh hingga -60°C. Ancaman utama termasuk:
- Hipotermia — suhu badan turun di bawah 35°C menyebabkan fungsi organ terhenti secara perlahan.
- Frostbite — tisu kulit dan otot membeku, bermula di jari, hidung, dan telinga.
- Dehidrasi sejuk — udara sejuk dan kering menyebabkan air keluar melalui pernafasan tanpa disedari.
- Kabur pandangan dan disorientasi — pantulan cahaya salji boleh mengelirukan pandangan manusia (snow blindness).
Manusia tanpa pakaian perlindungan termal boleh kehilangan kesedaran dalam masa beberapa minit jika terdedah kepada suhu ekstrem gurun sejuk.
Kesimpulan
Gurun bukan hanya hamparan pasir. Ia boleh terdiri daripada ais, batu, tanah liat, atau kerikil, selagi kawasan itu menerima curahan hujan yang sangat rendah. Namun, kedua-dua jenis gurun — panas dan sejuk — mempunyai bahaya ekstrem kepada manusia normal kerana ketidakseimbangan suhu dan kekeringan melampau.
Sumber Rujukan
- National Geographic Society — Desert Facts and Information
- NASA Earth Observatory — The Dry Valleys of Antarctica
- Encyclopaedia Britannica — Desert (landform)
- World Health Organization — Health risks in extreme heat and cold environments
